Milattan önce 10 binli yıllarda inşa edildiği bilinen ve tarihteki en eski ibadet merkezi olan Göbeklitepe nerede diye merak edenler için söyleyelim: Bu tarihi yapı, Şanlıurfa'ya bağlı Örencik köyü civarındaki Tek Tek Dağları'nın eteğinde bulunuyor. İnşasından yaklaşık 1000 yıl kadar sonra üstü kapatıldı. 1995 yılından beri ise arkeolojik kazılarla tekrar gün yüzüne çıkarılmaya başlandı.

Göbeklitepe'nin önemi

Göbeklitepe Mısır piramitlerinden 7 bin 500 yıl daha önce yapıldı. Yerleşik hayata geçişlerin ilk izleri için büyük bulgular barındırıyor. Çünkü yerleşik hayatı simgeleyen ve tarıma işaret eden buğdayın ilk izleri Göbeklitepe'de bulundu.

Dinler tarihini de etkileyen Göbeklitepe, bilinen ilk ibadet merkezi. Neolitik dönemde inşa edilen yapı, yeryüzündeki ilk inanç merkezi olmasının ve buğday kalıntılılarının yanında büyük kaya parçalarının şekilli bir biçimde buraya taşınmasından ötürü, yerleşik hayatın ilk dönemlerinin başlangıcı olarak kabul edildi. 1995'te Göbeklitepe izleri bulunmadan önce insanların o çağda avcılık, toplayıcılık yapıp göçebe yaşadığı tahmin ediliyordu.

Göbeklitepe'de yerleşik hayata geçilmesinin kanıtlarından biri buğday olsa da, diğer sebebinin dini merkezde toplanma ritüeli olduğu düşünülüyor. Kazı ekibinin başkanı Klaus Schmidt'e göre Göbeklitepe'deki insanlar kalabalık toplulukların ibadet merkezine yakın olma arzusu nedeniyle yerleşik hayata geçti ve topluluğun ihtiyaçları doğrultusunda tarıma başlandı.

Göbeklitepe hikayesi

1983 yılında tarlasını süren bir çiftçi, toprak altında oymalı taş buldu. O dönem nedeni bilinmeyen şekilde hafife alınan ve fazla önemsenmeyen bu bulgunun önemi, ancak 1995'te anlaşıldı.

Şanlırfa Müze Müdürlüğü, Alman arkeolog Harald Hauptmann danışmanlığında bir kazı çalışması başlattı. Sıradan arkeolojik kazılardan biri gibi sanılan bu çalışma, zamanla tespit edilen ögelerle insanlık tarihi hakkında bilinenleri değiştirdi.

Tespit edilen heykeller, simgeler, taşlar, çizimler, 3 boyutlu oymalar iyice dikkat çekmeye başladı. Çalışmalar uzun yıllar devam etti ve her gelişme, arkeoloji dünyasında ve bilim dergilerinde büyük yankı uyandırdı. Bölgeyi görmek isteyenler ve gelişmeleri takip edenler arttı. 2008 yılında The Guardian gazetesinin attığı "Arkeologları sersemleten kazı alanı" başlığı, bölgedeki durumu özetliyordu.

Sümer Uygarlığı (MÖ.4000): Dicle ve Fırat
Mısır Uygarlığı (MÖ.3500 ): Nil Nehri
Maya Uygarlığı (MÖ. 2600): Güney Amerika
Hint Uygarlığı (MÖ.2500): İndüs Irmağı
Çin Uygarlığı (MÖ.1500): Sarı Irmak

Bu kronolojiye bakıldığında insanlık tarihinde ilk uygarlık olarak bilinen Sümerler'den bile 7 bin yıl önce ortaya çıkan Göbeklitepe'nin önemi daha iyi anlaşılabilir